Termin „wczesne wspomaganie rozwoju dziecka” funkcjonuje w placówkach oświatowych od 14 lat. Pierwsze uregulowania prawne wprowadziło rozporządzenie MENiS z dnia 4 kwietnia 2005 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju, stwarzając możliwość organizowania na szeroką skalę zajęć stymulujących rozwój dziecka niepełnosprawnego od chwili jego urodzenia aż do momentu pójścia do szkoły. Jak się okazuje, w wielu placówkach realizacja WWR pozostawia nadal wiele do życzenia. Dlaczego?
Autor: Małgorzata Łoskot
Pedagog specjalny, socjoterapeuta. Absolwent Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie. Autorka popularnych programów szkoleniowych dla nauczycieli oraz programów profilaktycznych dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych. Pracuje jako pedagog szkolny w Publicznym Gimnazjum nr 2 w Strzelcach Opolskich. Jest redaktorem prowadzącym czasopisma Głos Pedagogiczny oraz autorką cyklu artykułów Szkoła dla rodziców.
Wystarczy spojrzeć na statystyki, by przekonać się, że w Polsce rośnie liczba cudzoziemców oraz przybywa małżeństw mieszanych etnicznie, rasowo, kulturowo i narodowościowo.
Dzieci umieszczone w rodzinach zastępczych mają pierwszeństwo przyjęcia do przedszkoli publicznych i oddziałów przedszkolnych zorganizowanych w publicznych szkołach podstawowych. Co jeszcze jest istotne, gdy mamy takie dziecko w przedszkolu?
Nauczycielom przedszkoli i rodzicom dysleksja rozwojowa kojarzy się głównie z nauką, a więc z dziećmi w wieku szkolnym. Niesłusznie, gdyż pierwsze symptomy zapowiadające ewentualne trudności dziecka w czytaniu i pisaniu zaobserwować możemy już w wieku 3–7 lat. Chodzi o objawy dysharmonii rozwoju psychoruchowego, czyli opóźnienia rozwoju niektórych funkcji poznawczych i ruchowych leżących właśnie u podstaw uczenia się czynności czytania i pisania. Istnieje też szereg objawów w zachowaniu przedszkolaka, których przeoczenie może przyczynić się do rozwoju dysleksji w późniejszym okresie jego życia.
Terminem patchwork określa się „posklejaną” rodzinę, w której swego rodzaju „kawałki” stanowią obecni i byli partnerzy, wspólne dzieci, a także te pochodzące z poprzednich związków, teściowie, eksteściowie oraz pozostali krewni, wchodzący w skład starej i nowej struktury rodziny. Według biura informacji ONZ w Polsce jest ponad milion takich rodzin. To oznacza, że tylu dorosłych wciela się w role macoch i ojczymów, a ich dzieci – w role pasierbów i pasierbic.
Wiek przedszkolny jest okresem bogacenia się i różnicowania życia uczuciowego, co na zewnątrz wyraża się na ogół w żywym, spontanicznym i łatwym do zauważenia zachowaniu. Dzieci nie potrafią maskować i tłumić swoich przeżyć emocjonalnych. Ich uczucia odbijają się natychmiast w zachowaniu, w ruchach i w gestach, w mimice, śmiechu i płaczu, a również – z wiekiem coraz częściej – w ekspresji werbalnej.
Dane z pracy orzeczeniowej poradni psychologiczno-pedagogicznych wskazują, że w ostatnich pięciu latach trzykrotnie wzrosła liczba orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego wydanych z powodu zagrożenia niedostosowaniem społecznym. Niepokojące jest zwłaszcza to, że problem dotyczy dzieci w coraz młodszym wieku, bywa nawet, że przedszkolaków.
W przyjętych przez MEN podstawowych kierunkach realizacji polityki oświatowej państwa na rok szkolny 2018/2019 określono także kierunki realizacji zadań nadzoru pedagogicznego. Jednym z nich są kontrole prowadzone przez pracowników kuratoriów skupione na ocenie prawidłowości zapewnienia dzieciom w publicznych przedszkolach pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
Prawie w każdym przedszkolu można spotkać dzieci zaniedbywane w środowisku rodzinnym. Jedne pochodzą z rodzin dobrze sytuowanych, inne z tych gorzej uposażonych. Rodzice jednych legitymują się wyższym wykształceniem, drugich – edukacją zakończoną na dość wczesnym etapie. Badacze zjawiska zaniedbywania dzieci przez rodziców wskazują, że może się ono zdarzyć w każdym środowisku i nie jest związane wyłącznie z niskim statusem społecznym czy materialnym rodziny. Przyznają jednak, że zaniedbanie zdarza się częściej w rodzinach bardzo licznych, dotkniętych bezrobociem, ciężką chorobą rodziców lub problemem alkoholowym. Ich badania wskazują także, że dzieci zaniedbane przez rodziców, dotknięte są zazwyczaj więcej niż jednym rodzajem przemocy, głównie przemocą fizyczną i psychiczną. Co może zrobić przedszkole?
Życie każdego dziecko powinno być z zasady bezpieczne, stabilne i radosne, ale nie zawsze tak jest. Zdarza się, że nagłe, niespodziewane i niekorzystne wydarzenie – jakie nie mieści się w normalnych dziecięcych doświadczeniach, a które dziecko przeżyło lub było jego świadkiem – burzy jego dotychczasowy, szczęśliwy świat. Co wtedy?
Dane statystyczne są bardzo niepokojące: ponad 70% dzieci mówi niedbale, niewyraźnie, krzykliwie lub zbyt cicho, nie otwierając właściwie ust przy wymawianiu samogłosek [a], [o], [u], ,,połykając” końcowe głoski w wyrazach, mówiąc na wdechu. Około 20% dzieci ma wady wymowy. Natomiast dzieci ze specyficznym zaburzeniem językowym stanowią od 3 do 7% populacji. Stosunek chłopców do dziewcząt wynosi 2,8:1, co oznacza, że chłopców z tym zburzeniem jest prawie trzy razy więcej niż dziewcząt. Jak możemy im pomóc?