W przekonaniu sporej części nauczycieli oraz rodziców udzielanie dzieciom
i młodzieży pomocy psychologiczno-pedagogicznej w placówce należy
do pedagogów, psychologów, terapeutów pedagogicznych i logopedów. Podobnie myśli wielu dyrektorów przedszkoli, szkół i placówek oświatowych.
Nic bardziej mylnego!
Autor: Małgorzata Łoskot
Pedagog specjalny, socjoterapeuta. Absolwent Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie. Autorka popularnych programów szkoleniowych dla nauczycieli oraz programów profilaktycznych dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych. Pracuje jako pedagog szkolny w Publicznym Gimnazjum nr 2 w Strzelcach Opolskich. Jest redaktorem prowadzącym czasopisma Głos Pedagogiczny oraz autorką cyklu artykułów Szkoła dla rodziców.
Skuteczna organizacja pomocy psychologiczno-pedagogicznej to jedno z kluczowych zadań dyrektora placówki, wymagające zarówno znajomości przepisów, jak i umiejętności zarządzania zespołem specjalistów. Jak stworzyć system wsparcia dostosowany do potrzeb dzieci, nauczycieli i rodziców, by zapewnić im realną pomoc?
Podstawą właściwego rozwoju dzieci jest zapewnienie im życia w bezpiecznym i przyjaznym środowisku, bez przemocy i zaniedbania. Datego wszyscy dorośli mający styczność z dziećmi powinni je chronić przed jakimkolwiek krzywdzeniem. Jednym z narzędzi wzmacniających tę ochronę są Standardy ochrony małoletnich – zasady i procedury postępowania, do opracowania i wdrożenia których przedszkola, szkoły i placówki oświatowe miały czas do 15 sierpnia br.
Minister Edukacji ustala wymagania kwalifikacyjne, ale nie ma kompetencji do rozstrzygania spraw kwalifikacyjnych należących do organu zatrudniającego. Stąd kwalifikacje do pełnienia funkcji pedagoga specjalnego uznaje wyłącznie dyrektor placówki, pamiętając, że oprócz § 28 wyznaczają je uwarunkowania zawarte w § 2 ww. rozporządzenia MEiN z dnia 14 września 2023 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli. Dlatego dyrektor bardzo uważnie winien analizować dokumentację, którą przedstawia nauczyciel aplikujący na stanowisko pedagoga szkolnego.
W polskiej oświacie mianem ucznia niepełnosprawnego określa się dziecko, które ze względu na stwierdzoną niepełnosprawność wymaga specjalnej organizacji nauki i metod pracy, co potwierdzone jest orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego wydanym przez zespół orzekający publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej. Do kategorii uczniów niepełnosprawnych zalicza się wyłącznie dzieci i młodzież: niesłyszące, słabosłyszące, niewidome, słabowidzące, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi. I właśnie tej grupie uczniów przysługują określone prawa związane z ich edukacją, również w placówkach ogólnodostępnych.
Krzywdzenie uczniów w rodzinach jest faktem wstydliwym i bolesnym. Według badań Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę 41% dzieci doświadcza w Polsce przemocy ze strony najbliższych dorosłych. Wprawdzie 59% Polaków uważa, iż przemoc wobec dzieci nigdy nie powinna być stosowana, ale jednocześnie prawie 40% usprawiedliwia ją różnymi okolicznościami. Panuje bowiem przekonanie, że rodzic może wszystko, chociaż ustawowy zakaz stosowania kar cielesnych wobec dzieci istnieje od 2010 r. Mimo to 43% Polaków o tym nie wie, a 60% było świadkami przemocy wobec dzieci, z czego co czwarty badany pozostał bierny wobec takich zachowań.
Na mocy ustawy z dnia 12 maja 2022 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw, oraz ustawy Karta Nauczyciela wprowadzono szereg zmian dla szkół i przedszkoli. Jedna z ważniejszych zmian dotyczy standaryzacji zatrudniania specjalistów przedszkolnych, do których grona dołączył od 1 września 2022 r. pedagog specjalny. Ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie obowiązku zatrudniania pedagoga specjalnego w publicznych i niepublicznych przedszkolach, innych niż specjalne. Dotyczy to również ich zespołów, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych, a także szkół artystycznych realizujących treści z zakresu kształcenia ogólnego.
Obserwacja zajęć prowadzonych w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej, podobnie jak zajęć edukacyjnych, jest stałym elementem nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez dyrektora przedszkola. Dlatego też nie może być sztuką dla sztuki, lecz powinna dać odpowiedź na nurtujące pytania.
Organizacja i udzielanie pomocy psychologicznej w przedszkolu jest jednym z zadań statutowych, precyzyjnie określonych ustawą Prawo oświatowe oraz aktami wykonawczymi, czyli rozporządzeniami Ministra Edukacji Narodowej. W kolejnej odsłonie cyklu Pedagogiczny Niezbędnik Dyrektora prezentujemy omówienie dokumentacji koniecznej do przeprowadzenia takiej pomocy.
Procedura – w przypadku organizacji i udzielania pomocy psychologiczno- -pedagogicznej w przedszkolu – to nic innego jak ustandaryzowanie działań, bez których nie da się ocenić, czy wszystko w tym obszarze przebiega prawidłowo. Dlatego właśnie taka procedura powinna być przystępna, o prostej formie i czytelnej strukturze. Napisana w punktach, bez rozbijania na paragrafy. Krótka i zwięzła, sformułowana w sposób jasny i precyzyjny. Język i styl zapisów winny być zrozumiałe dla nauczycieli i specjalistów oraz łatwe do zapamiętania.
Po przeanalizowaniu kwestii kwalifikacji zawodowych specjalistów przedszkolnych udzielających pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz nadzoru dyrektora nad ich pracą nadszedł czas na określenie form tejże pomocy w placówce. W kolejnym artykule z cyklu Pedagogiczny Niezbędnik Dyrektora poruszamy zatem temat form udzielania uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
Bardzo ważne jest to, aby dyrektor, jako osoba prawnie odpowiedzialna za organizację pomocy psychologiczno-pedagogicznej w swojej placówce, znał zakres obowiązków nauczycieli specjalistów, zapewniał im warunki do realizacji zadań w tym zakresie oraz nadzorował ich prawidłowe i efektywne wykonywanie. W niniejszej odsłonie Pedagogicznego Niezbędnika Dyrektora zajmujemy się kwestią nadzoru dyrektora nad pracą specjalistów szkolnych.