Kontrola zwolnień lekarskich – wymogi proceduralne

Procedura kontroli zwolnień lekarskich 

1 Krok 
1. Podstawa prawna kontroli 

Podstawami prawnymi do przeprowadzenia kontroli sposobu wykorzystywania zwolnienia lekarskiego przez nieobecnego pracownika są:

• art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 645 z późn. zm., dalej jako: ustawa zasiłkowa), 
• art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, 
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz. U. z 1999 r. Nr 65, poz. 743, dalej jako: rozporządzenie dot. kontroli). 

2. Istota kontroli zwolnień lekarskich i nie tylko 
Kontrola zwolnienia lekarskiego przez pracowników – nauczycieli – odbierana jest często jako nękanie podczas zwolnienia lub nadgorliwość pracodawcy. Jednak zarówno dyrektor szkoły, jak i ZUS mają prawo, a nawet obowiązek sprawdzić, w jaki sposób wydatkowane są środki pieniężne płatnika składek. Kontrole powinny być wzmożone, jeśli płatnikiem zasiłku jest ZUS. 
Przesłanki kontroli zostały uregulowane w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Warto wspomnieć, że w myśl wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lutego 2014 r., sygn. akt SK 18/13, jest on zgodny z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej. 
Istotą kontroli zwolnień lekarskich, a także innych decyzji (o czym będzie mowa poniżej), jest ustalenie, czy osoba przebywająca na tzw. L4:

• nie wykonuje pracy zarobkowej w trakcie orzeczonej niezdolności do pracy, 
• nie wykorzystuje zwolnienia w innym celu, 
• w dalszym ciągu jest niezdolna do pracy. 

W przypadku punktów a, b i c kontrolę może przeprowadzić ZUS, natomiast dyrektor placówki oświatowej (osoba wyznaczona do przeprowadzenia takiej kontroli) może sprawdzać nauczyciela lub pracownika niepedagogicznego przebywającego na L4 jedynie w zakresie, o którym mowa w punktach a i b. 
Do obowiązków pracodawcy (fizycznie obowiązek ten będą spełniać pracownicy działów kadr) należy także kontrola formalna zaświadczeń lekarskich stanowiących podstawę zwolnienia od pracy. Kontrola ta polega na sprawdzeniu, czy zaświadczenie:

• nie zostało sfałszowane,
• zostało wydane zgodnie z przepisami w sprawie zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich.

Obecnie sprawdzenie, czy zaświadczenie nie zostało sfałszowane, straciło na znaczeniu po wejściu w życie przepisów regulujących w pełni e-zwolnienia (e-ZLA). Takie zwolnienia jednak mogą zawierać błędy popełnione przez lekarza wystawiającego zaświadczenie o niezdolności do pracy. W tym zakresie pracodawca winien dokonywać kontroli formalnej, tj. sprawdzać, czy e-ZLA, które zostało wprowadzone do systemu teleinformatycznego ZUS przez upoważnionego do tego lekarza, odpowiada wymogom, o których mowa w art. 55 ustawy 
zasiłkowej. 

3. Kogo może kontrolować dyrektor placówki oświatowej 
Dyrektor placówki oświatowej i ZUS mogą skontrolować osoby, które korzystają z następujących zwolnień od świadczenia pracy:

• zwolnienie lekarskie (L4), pobieranie wynagrodzenia chorobowego, zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego, 
• świadczenie rehabilitacyjne, 
• opieka nad chorym członkiem rodziny,
• urlop dla poratowania zdrowia.

Należy pamiętać, że chodzi tutaj nie tylko o pracowników, zarówno nauczycieli, jak i pracowników niepedagogicznych, ale także osoby pracujące na podstawie umowy-zlecenia. 
W jaki sposób należy typować osoby do kontroli w przypadku tak bogatego katalogu osób, które...