Wymogi formalne w procedurze skreślenia dziecka z listy podopiecznych przedszkola

Potrzebujesz dodatkowych informacji? Sprawdź artykuł: Metody pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym

Sytuacje uzasadniające skreślenie muszą być określone w statucie

Skreślenie dziecka z listy podopiecznych stanowi ostateczne rozwiązanie w trudnych sytuacjach związanych ze współpracą pomiędzy przedszkolem a rodzicami dziecka. Jest to forma sankcji za naruszanie postanowień statutu, rażące nieprzestrzeganie przepisów prawa oświatowego czy łamanie w sposób istotny zasad współżycia społecznego obowiązujących w przedszkolu. Uznaje się bowiem, że dziecko, a także jego rodzice, korzystając z usług przedszkola, powinni jednocześnie podporządkować się obowiązującym w nim regulacjom wewnętrznym. Jednocześnie samo skreślenie, jako ostateczność, powinno być w miarę możliwości poprzedzone próbą ugodowego rozwiązania problemu, z uwzględnieniem wszelkich dostępnych w prawie oświatowym narzędzi, w tym w zakresie udzielania dziecku pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Celem skreślenia dziecka z listy uczniów jest już nie tyle próba wpłynięcia na zachowanie dziecka czy raczej jego rodziców, co chęć definitywnego rozwiązania łączącego ich z przedszkolem stosunku administracyjnoprawnego. Rozwiązanie to ma zagwarantować, że przedszkole w sposób prawidłowy będzie mogło realizować nałożone na nie obowiązki w zakresie edukacji, wychowania i opieki.

Skreślenie dziecka z przedszkola przepisy

Zgodnie z art. 102 ust. 1 pkt 13 ustawy z 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm., dalej u.p.o.) w statucie przedszkola powinny zostać określone przypadki, w których dziecko może zostać skreślone z listy podopiecznych. Jest to bardzo istotne, ponieważ wyłącznie w tym zakresie będzie możliwe podjęcie ewentualnej decyzji o skreśleniu dziecka. Przepisy prawa oświatowego nie wymieniają, jakie okoliczności uzasadniają decyzję o skreśleniu dziecka z listy uczniów, pozostawiając rozstrzygnięcie w tym zakresie poszczególnym jednostkom oświaty.

Z reguły statuty przedszkolne regulując tę kwestię, wskazują, że przesłankami uzasadniającymi skreślenie dziecka z listy uczniów są:

• długotrwała nieobecność,
• zły stan zdrowia dziecka,
• akty agresji ze strony dziecka,
• łamanie zapisów statutu przedszkola,
• zaleganie z należnymi opłatami.
   

Skreślenie dziecka – tylko w drodze postępowania administracyjnego

Należy pamiętać, że do skreślenia dziecka z listy uczniów może dojść dopiero po wcześniej przeprowadzonym postępowaniu administracyjnym, którego zakończenie stanowi wydanie przez dyrektora przedszkola stosownej decyzji administracyjnej. Jedynie taka forma może zagwarantować, że okoliczność uzasadniająca skreślenie dziecka zostanie wnikliwie zbadana, a rodzice dziecka będą mieli możliwość odwołania się od decyzji w trybie wskazanym w przepisach prawa. 

Podmiotem upoważnionym do wydania decyzji o skreśleniu dziecka jest dyrektor przedszkola, na co wskazuje bezpośrednio art. 68 ust. 2 u.p.o., zgodnie z którym dyrektor może, w drodze decyzji, skreślić dziecko z listy uczniów w przypadkach określonych w statucie przedszkola. Skreślenie następuje na podstawie uchwały rady pedagogicznej. W przeciwieństwie do szkół, z przyczyn oczywistych, nie będzie jednak możliwości (a zatem i obowiązku) zasięgnięcia opinii samorządu uczniowskiego. Oznacza to również, że postępowanie w sprawie skreślenia dziecka może zostać formalnie wszczęte z urzędu wyłącznie przez dyrektora przedszkola, a nie przez radę pedagogiczną (która wyłącznie wyraża w trakcie postępowania swoje stanowisko).

Z drugiej jednak strony podkreśla się, że bez podjęcia przez radę pedagogiczną uchwały nie jest możliwe wszczęcie postępowania administracyjnego (chociaż ze względu na to, że ostateczną decyzję w sprawie podejmuje dyrektor, nawet wydanie takiej uchwały nie musi przesądzać o późniejszym skreśleniu dziecka z listy podopiecznych). Z pewnością jednak uchwała rady pedagogicznej powinna być starannie uzasadniona, a także wskazywać okoliczności i dowody przemawiające za skreśleniem (bądź nie) dziecka z listy podopiecznych.

Jednakże to dyrektor przedszkola, jako organ administracyjny, jest upoważniony, na zasadzie swobodnego uznania, do podjęcia ostatecznej decyzji w sprawie ewentualnego skreślenia dziecka. Oznacza to, że nawet jeżeli zajdą przesłanki, które zgodnie ze statutem przedszkola uzasadniałyby skreślenie dziecka z listy uczniów, a następnie rada pedagogiczna wyrazi stanowisko przemawiające za skreśleniem, to dyrektor będzie mógł zdecydować inaczej. Potwierdza to również orzecznictwo sądowe, w tym WSA w Warszawie w wyroku z 24 listopada 2011 r. (sygn. akt SA/Wa 1592/11), gdzie wskazano, że z użytego w przepisach sformułowania „może [...] skreślić” wynika, iż podejmowane na tej podstawie decyzje mają charakter uznaniowy. Oznacza to, że organ decyzyjny (dyrektor) posiada swobodę działania i możliwości wyboru określonego sposobu załatwienia sprawy. Okoliczność ta nakłada jednak na organ szczególny obowiązek wnikliwego uzasadnienia przesłanek, jakimi organ kierował się, wybierając właśnie taki sposób załatwienia sprawy oraz pełnego i wyczerpującego przeprowadzenia postępowania dowodowego celem zgromadzenia materiału dającego podstawy do rozstrzygnięcia sprawy.

Nie można przy tym wykluczyć, że jednorazowe rażąco naganne zachowanie dziecka lub jego rodziców może skutkować skreśleniem go z listy uczniów, jednak konieczne jest wówczas szczegółowe uzasadnienie takiej decyzji, w tym wyjaśnienie, dlaczego dotychczasowe zachowanie dziecka lub jego rodziców nie ma wpływu na zmianę takiej decyzji.

Prowadząc postępowanie w sprawie skreślenia dziecka z listy uczniów dyrektor powinien stosować regulacje zawarte w ustawie z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 735 ze zm., dalej k.p.a.). 

Zawiadomienie o wszczęciu postępowania

Jednym z przewidzianych przepisami k.p.a. obowiązków jest konieczność powiadomienia o wszczęciu postępowania z urzędu osób będących stronami w sprawie (stroną jest dziecko reprezentowane przez swych ustawowych przedstawicieli, z reguły będą to rodzice dziecka). Dyrektor powinien również poinformować stronę postępowania o jej prawie do brania czynnego udziału w postępowaniu oraz o prawie do wglądu w akta sprawy. Wynika to z następujących przepisów:

• art. 9 k.p.a., zgodnie z którym organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek;
• art. 10 k.p.a., zgodnie z którym organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań;
• art. 73 KPA, zgodnie z którym strona ma prawo wglądu w akta sprawy, sporządzania z nich notatek, kopii lub odpisów. Prawo to przysługuje również po zakończeniu postępowania.
   

Postępowanie dowodowe

Kolejną istotną z punktu widzenia przepisów k.p.a. zasadą jest obowiązek przeprowadzenia należytego postępowania dowodowego. Jego celem ma być dokładne wyjaśnienie stanu faktycznego oraz załatwienie sprawy z uwzględnieniem interesu społecznego oraz słusznego interesu obywateli. W tym celu dyrektor z urzędu, bądź też na wniosek strony postępowania, powinien w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy w danej sprawie. 

Należy przy tym pamiętać, że:

• dyrektor może w każdym stadium postępowania zmienić, uzupełnić lub uchylić swoje postanowienie dotyczące przeprowadzenia dowodu,
• fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi z urzędu nie wymagają dowodu. Fakty znane organowi z urzędu należy zakomunikować stronie,
• żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca znaczenie dla sprawy (można nie uwzględnić tego żądania, jeżeli dotyczy ono okoliczności już stwierdzonych innymi dowodami, chyba że mają one znaczenie dla sprawy).
   

Należy również pamiętać, aby z każdej czynności postępowania mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy sporządzić zwięzły protokół – chyba że czynność została w inny sposób utrwalona na piśmie (np. w formie notatki czy adnotacji). Protokół należy przykładowo sporządzić w przypadku przesłuchania strony postępowania, świadka czy biegłego bądź też w przypadku przeprowadzania oględzin i ekspertyz.

Powyższe oznacza, że rodzicom dziecka powinno się umożliwić czynny udział w postępowaniu oraz zgłaszanie na własną obronę wniosków dowodowych. W przypadku przeprowadzania dowodu rodzice mogą zadawać pytania świadkom czy biegłym oraz mogą składać wyjaśnienia. Nie może być zatem tak, że decyzja względem dziecka zapadnie z góry, bez udziału reprezentujących je przedstawicieli ustawowych.

Wydanie decyzji w sprawie skreślenia dziecka

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, a także po umożliwieniu stronie postępowania wypowiedzenia się co do zebranych materiałów i dowodów, możliwe jest podjęcie decyzji w sprawie skreślenia dziecka. Należy przy tym pamiętać o przepisie art. 35 § 3 k.p.a., zgodnie z którym załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.

Decyzja powinna mieć formę pisemną, a jej treść powinna spełniać wymogi określone w art. 107 k.p.a. Zgodnie z nim decyzja powinna zawierać:

• oznaczenie organu administracji publicznej,
• datę wydania,
• oznaczenie strony,
• powołanie podstawy prawnej (w omawianym przypadku będzie to art. 68 ust. 2 u.p.o., a także odpowiednie regulacje statutu przedszkola),
• rozstrzygnięcie o skreśleniu albo odmowie skreślenia dziecka z listy uczniów,
• uzasadnienie faktyczne (wskazanie faktów, które dyrektor uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej) i prawne (wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa),
• pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie oraz o prawie do zrzeczenia się odwołania i skutkach zrzeczenia się odwołania,
• podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego pracownika organu upoważnionego do wydania decyzji. 

Decyzja powinna zostać doręczona na piśmie za pokwitowaniem przez operatora pocztowego (chyba że strona wyrazi zgodę bądź wystąpi o doręczenie za pomocą środków komunikacji elektronicznej) – art. 39 i art. 39 z ind. 1 k.p.a. w brzmieniu sprzed 5 października 2021 r. w zw. z art. 158 ust. 1 ustawy z 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 2320 z późn. zm.).

Odwołanie się od decyzji dyrektora

Od wydanej przez dyrektora decyzji rodzicom dziecka służy odwołanie do kuratora oświaty (art. 51 ust. 1 pkt 4 lit. b u.p.o.). Odwołanie powinno zostać wniesione za pośrednictwem dyrektora, który wydał decyzję, w terminie 14 dni od dnia doręczenia. Dyrektor może na tym etapie uznać, że odwołanie w całości zasługuje na uwzględnienie – powinien wówczas wydać nową decyzję, w której uchyli lub zmieni decyzje zaskarżoną. Jeżeli tego nie uczyni, powinien przesłać odwołanie do kuratora wraz z aktami sprawy w terminie 7 dni od dnia, w którym otrzymał odwołanie. Na rozstrzygnięcie kuratora oświaty przysługuje natomiast skarga do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego, która powinna zostać wniesiona na podstawie przepisów ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 2325 z późn. zm.).

Dzieci realizujące obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego

Zgodnie z art. 31 ust. 4 u.p.o. dziecko w wieku 6 lat jest obowiązane odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej lub w innej formie wychowania przedszkolnego. Obowiązek ten rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 6 lat. W przypadku pozostałych dzieci korzystających z wychowania przedszkolnego przepisy prawa oświatowego mówią o prawie do takiej formy opieki, a nie o obowiązku – podlegającym na dodatek kontroli oraz, w miarę potrzeby, egzekucji przez właściwe organy (art. 33 u.p.o.).

Powstaje zatem pytanie, czy w przypadku tej grupy dzieci możliwe jest podjęcie decyzji w sprawie skreślenia z listy uczniów przedszkola? Wydaje się, że nie, chociaż przepisy prawa oświatowego nie wskazują na to wprost (ostatecznie dziecko musi ten obowiązek gdzieś zrealizować). W razie pilnej potrzeby należy rozważyć możliwość zastosowania, w drodze analogii, przepisu art. 68 ust. 3 u.p.o., który wskazuje, że możliwość skreślenia z listy uczniów nie dotyczy ucznia objętego obowiązkiem szkolnym, jednak w uzasadnionych przypadkach uczeń taki, na wniosek dyrektora, może zostać przeniesiony przez kuratorium oświaty do innej szkoły. Oznacza to, że ewentualna potrzeba przeniesienia dziecka realizującego obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego powinna być przedmiotem analizy przeprowadzonej przez dyrektora przedszkola wspólnie z właściwym kuratorem oświaty.