Właściwa formuła nadzoru pedagogicznego – dylemat: sprawozdanie czy informacja?

Z ogromnym naciskiem chcę zwrócić uwagę na poważne błędy, jakie często nadal pojawiają się w rozważaniach oświatowych. Otóż zgodnie z obowiązującą formułą należy mówić o informacji przyjmującej formę swoistego podsumowania nadzoru pedagogicznego, zawierającego wyniki i wnioski z jego sprawowania, a nie o sprawozdaniu z jego realizacji, gdyż takowego już od kilku lat w polskiej oświacie nie ma. Wskazanie takiego właśnie podejścia znajduje się w konkretnych i precyzyjnych zapisach prawnych1. Jakiekolwiek inne tłumaczenie jest zwykłym nadużyciem lub przejawem nieznajomości rzeczy czy wręcz zwykłą ignorancją. Należy zatem koniecznie przypomnieć o zasadniczych różnicach zachodzących między tymi dwoma pojęciami. I tak, sprawozdanie2 to nic innego niż wierna i dokładna relacja o charakterze informacyjnym pisana z punktu widzenia świadka lub uczestnika zdarzeń. Wszelkie informacje przedstawiane są w porządku chronologicznym lub tematycznym. Ponadto za sprawozdanie uznawana jest również pisemna relacja z przebiegu jakiejś działalności, szczegółowe zdanie sprawy z czegoś, opis jakichś wydarzeń, raport itp.3. A przecież dyrektor szkoły lub placówki oświatowej nie musi nikomu relacjonować tego, co, jak i kiedy robił w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego, gdyż nie ma takiego obowiązku prawnego wynikającego z przepisów prawa oświatowego. Natomiast musi przedłożyć wyczerpującą informację o wynikach nadzoru pedagogicznego i wynikających z nich wnioskach, które będą rezultatem podsumowania prowadzonych działań, a zwłaszcza analizy uzyskanych informacji. Z natury rzeczy sama informacja to wiadomość, coś, co zostało powiedziane lub napisane o czymś4 lub są to dane, które są następnie przetwarzane5. Należy pamiętać, że informacja o faktach jest zawsze obiektywna, konkretna i rzetelna6. Potocznie jest rozumiana jako forma prezentacji wyników (efektów) zakończonego działania, z omówieniem niezbędnego w tym względzie kontekstu działania, oraz wniosków i rekomendacji na przyszłość. Istota informacji podsumowującej wynika z kolejności działań. Skoro więc na początku był plan zawierający cele i zadania do wykonania, a potem następowała jego realizacja, to powinna pojawić się również odpowiednia informacja o wynikach i ocena uzyskanych efektów. Dobrze przygotowana informacja pozwala na odniesienie się do tego, co zrobiliśmy, jak to zostało wykonane, co się nie udało oraz co i jak należy poprawić. Dobra informacja jest niezwykle istotna w kontekście rzetelnej oceny efektywności pracy oraz wytycznych dotyczących projektowania i racjonalizacji kolejnych działań. Przy profesjonalnym podejściu do kwestii merytorycznej analizy działań wnioski z niej płynące będą bogatym źródłem planowania pracy na kolejny rok szkolny. Dlatego też informacja z nadzoru zawsze odnosi się do wcześniejszych założeń opisanych w planie i powinna uwzględniać jego strukturę. Zatem przy opracowywaniu informacji z nadzoru należy zawsze uwzględniać elementy wcześniejszego planu. Z tego też względu należy odnieść się również do procesu planowania i do samego dokumentu, jakim jest plan (w naszym przypadku plan nadzoru pedagogicznego), gdyż są to dwa podstawowe dokumenty dotyczące tego samego działania i wzajemnie od siebie wręcz uzależnione. Otóż planowanie7 definiowane jest jako określanie pożądanego przyszłego stanu rzeczy i czasu jego osiągnięcia oraz ustalenie działań niezbędnych do osiągnięcia zamierzeń mających formę planu, które nie mogłyby się urzeczywistnić naturalną koleją rzeczy. Praktycznie istniejące definicje planowania w organizacji koncentrują się zawsze wokół formułowania celów i decydowania o podjęciu właściwych działań poprzez ustalanie zadań w ramach wyznaczonych granic czasowych. Z tego też względu informacja musi zawsze odnosić się do osiągniętych (lub nie) celów sformułowanych (wyznaczonych) w planie. Taka informacja (podobnie do planu) powinna zawsze odnosić się do realnych działań i uzyskanych efektów popartych określonymi konkretami (cecha rzetelności informacji). Formuła ta wynika ze standardowych wytycznych planistyczno-sprawozdawczych. Przecież w każdym roku szkolnym formułowane są inne (zmodyfikowane, skorygowane) cele nadzoru pedagogicznego wynikające akurat z aktualnej sytuacji panującej w szkole lub placówce albo ze zmienionych warunków formalnoprawnych obowiązujących w systemie oświaty (a tych u nas przecież w każdym roku jest dużo). Aby opracowywana informacja dotycząca realizowanego planu była wiarygodna, musi być opracowana w ściśle określony sposób. Dlatego też należy mieć na względzie fakt, że działania dyrektora związane z planowaniem nadzoru powinny przebiegać zgodnie z podstawowymi etapami procesu planowania. Do takich etapów zaliczyć należy: określenie aktualnych celów; ocena bieżącej sytuacji; ustalanie precyzyjnej procedury (opis procesu transformacji zasobów w rezultaty, czyli określenie tego, co i kiedy ma być zrobione i kto odpowiada za realizację); ustalenie praktycznego harmonogramu pracy (poprzez określenie dla każdego elementu planu odpowiedzialnej osoby i jej władzy, kontroli nad planem i zasobami, jak również rezultatów, za osiągnięcie których jest odpowiedzialna); wyznaczenie konkretnej personalnej odpowiedzialności; sprawdzenie wykonalności planu i kosztów jego realizacji. Istnieje ścisła wzajemna zależność poszczególnych elementów planowania i ma ona ewidentnie charakter przyczynowo–skutkowy. W podobny sposób należy podchodzić do opracowyw...