Co dalej z awansem zawodowym i oceną pracy nauczycieli po 1 września 2025 roku?

Uzyskiwanie kolejnych stopni awansu zawodowego to sytuacja wyjątkowo ważna dla samych nauczycieli, ale także dla dyrekcji placówki. Dlatego w niniejszym tekście pojęcie „szkoła” należy rozumieć szeroko – jako odnoszące się także do innych placówek systemu oświaty, w tym przedszkoli. „Wartość” określonego stopnia awansu zawodowego ma swoje znaczenie jako: pozycjonowanie na określonym miejscu w hierarchii zawodowej, sankcjonowanie wypracowanej przez nauczyciela właściwej pozycji zawodowej (poprzez oficjalne potwierdzenie wypracowanego dorobku zawodowego) oraz jako jednoznaczne umiejscowienie na określonym poziomie w „tabeli wynagrodzeń” – inaczej mówiąc, stopień awansu zawodowego ma wymierny wpływ na uzyskiwane wynagrodzenie zasadnicze. Natomiast ocena pracy, która obecnie jest nierozerwalnie związana z procedurą awansu zawodowego, stanowi szczególny rodzaj opisu jego pracy w ściśle określonym czasie (doprecyzowanym okresie funkcjonowania zawodowego), na określonym stanowisku i w określonej placówce. W kontekście samej oceny pracy nauczycieli możemy mówić o pewnych wytycznych (wskazaniach czy też sugestiach), określanych jako kryteria, a będących jedynie szczególną podpowiedzią, czym powinna się kierować (jakie kwestie brać szczególnie pod uwagę) osoba dokonująca oceny. Należy jednak przy tym zauważyć, że główne kryterium stanowi przede wszystkim stopień realizacji przez nauczyciela jego zadań określonych precyzyjnie w art. 6 Karty Nauczyciela1 i art. 5 ustawy Prawo oświatowe2, zadań statutowych szkoły oraz obowiązków określonych w art. 42 ust. 2 Karty Nauczyciela. Z tego też względu – jako podstawowe zadanie nauczyciela – w pierwszej kolejności wymieniana jest rzetelna realizacja zadań związanych z powierzonym stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą. Aktualne zapisy Karty Nauczyciela stanowią, że ogólne kryteria oceny pracy nauczyciela dotyczą stopnia realizacji obowiązków określonych w art. 6 i art. 42 ust. 2 Karty Nauczyciela oraz w art. 5 ustawy Prawo oświatowe i obejmują wszystkie obszary działalności szkoły. Niestety, w ostatnich latach dosyć często dokonywano zmian czy też korekt regulacji prawnych dotyczących tak awansu zawodowego, jak i oceny pracy. Zmiany te miały również wymierne konsekwencje w funkcjonowaniu nauczycieli. Ilość zmian jest tak duża, że wielu nauczycieli, jak i dyrektorów szkół ma ogromne problemy z prawidłowym ustaleniem, jak teraz wspomniane zasady funkcjonują, a zwłaszcza jakie są ich konsekwencje praktyczne. 

Z powyższych względów należy dokładnie przeanalizować zmiany, jakie w kwestii awansu zawodowego obowiązują od początku obecnego roku szkolnego oraz jak są one wdrażane w życie. Poniższe rozważania opierają się na zapisach ustawy Karta Nauczyciela po zmianach z dnia 25 lipca 2025 r.3 

W aktualnej sytuacji prawnej funkcjonują tylko trzy wyraźnie zhierarchizowane stopnie awansu zawodowego. Dwa z nich się zdobywa, są to stopnie nauczyciela mianowanego oraz nauczyciela dyplomowanego. Natomiast jeden jest nadawany, chodzi tutaj o tytuł Honorowego Profesora Oświaty. W obecnych realiach uzyskanie tych stopni jest poprzedzone okresem wstępnym, określanym jako przygotowanie do zawodu nauczyciela. W tym okresie nauczyciela określa się mianem nauczyciela początkującego. Z praktycznego punktu widzenia każdy stopień awansu zawodowego nauczyciela jest jego osobistym przywilejem, a nie obowiązkiem, i związany jest z jego decyzją osobistą. Wyjątek stanowi jednak etap początkowy, który jest rozpoczynany niejako ex lege4 po spełnieniu podstawowych wymagań formalnych (w tym zwłaszcza kwalifikacyjnych). Z kolei warunkiem uzyskania przez nauczycielowa kolejnego...