W uproszczeniu inwentaryzacja polega na ustaleniu stanu składników majątkowych oraz wyjaśnieniu różnić pomiędzy stanem księgowym a stanem wynikającym z owego spisu, o ile oczywiście różnice takie wystąpią. Przeprowadzenia procedury inwentaryzacji wymagają przepisy ustawy o rachunkowości. Zgodnie z art. 4 ust. 3 tego aktu rachunkowość jednostki obejmuje:
- przyjęte zasady (politykę) rachunkowości,
- prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym,
- okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów,
- wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego,
- sporządzanie sprawozdań finansowych,
- gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą,
- poddanie badaniu, składanie do właściwego rejestru sądowego, udostępnianie i ogłaszanie sprawozdań finansowych w przypadkach przewidzianych ustawą.
Przepis ten wymaga zatem w pkt 3 okresowego ustalania lub sprawdzania drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów. Podstawowe zasady przeprowadzania inwentaryzacji określa z kolei art. 26 ustawy o rachunkowości, zgodnie z którym jednostki przeprowadzają na ostatni dzień każdego roku obrotowego inwentaryzację:
- aktywów pieniężnych (z wyjątkiem zgromadzonych na rachunkach bankowych), papierów wartościowych w postaci materialnej, rzeczowych składników aktywów obrotowych, środków trwał...