Jakie wsparcie powinien zapewnić samorząd jednostce oświaty?

Państwo ma konstytucyjny obowiązek zapewniania warunków do nauki dzieciom i młodzieży (do 18. roku życia) spełniającym obowiązek szkolny. Od 1989 r. zadania oświatowe, a w szczególności te związane z zakładaniem i prowadzeniem szkół oraz innych placówek, powierzone zostały jednostkom samorządu terytorialnego (JST): gminom, powiatom i województwom – z zastrzeżeniem, iż mogą to być wyłącznie placówki publiczne (art. 8 ust. 3 ustawy Prawo oświatowe). Jednostki samorządu terytorialnego poszczególnych szczebli są odpowiedzialne za realizację zadań na obszarze swojego działania. Zadania oświatowe tych jednostek wynikają z treści następujących aktów prawnych:

• ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 1372 ze zm.),
• ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 920 ze zm.),
• ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 1668 ze zm.),
• ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 1082),
• ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 1762),
• ustawy z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 1930),
• ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 217 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 15, 16 i 22 ustawy Prawo oświatowe zakładanie i prowadzenie publicznych przedszkoli, w tym z oddziałami integracyjnymi lub specjalnymi, przedszkoli integracyjnych i specjalnych oraz innych form wychowania przedszkolnego, szkół podstawowych, w tym integracyjnych oraz z oddziałami integracyjnymi lub specjalnymi, z wyjątkiem szkół podstawowych specjalnych, szkół artystycznych oraz szkół przy zakładach karnych, szkół w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich, należy do zadań własnych gmin. Zadaniem własnym powiatu jest zakładanie i prowadzenie publicznych szkół podstawowych specjalnych, szkół ponadpodstawowych, w tym integracyjnych oraz z oddziałami integracyjnymi lub specjalnymi, szkół sportowych i mistrzostwa sportowego oraz placówek wymienionych w art. 2 pkt 3–8 ustawy, z wyjątkiem szkół i placówek o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym. Samorząd województwa ma natomiast upoważnienie do zakładania i prowadzenia publicznych placówek doskonalenia nauczycieli, bibliotek pedagogicznych oraz szkół i placówek o znaczeniu regionalnym lub ponadregionalnym.
Organy prowadzące placówki oświatowe odpowiadają za ich działalność. Zgodnie z art. 10 ustawy Prawo oświatowe do zadań organów prowadzących placówki oświatowe należą w szczególności:

1. zapewnienie warunków działania szkoły lub placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki;
2. zapewnienie warunków umożliwiających stosowanie specjalnej organizacji nauki i metod pracy dla dzieci i młodzieży objętych kształceniem specjalnym;
3. wykonywanie remontów obiektów oraz zadań inwestycyjnych w tym zakresie;
4. zapewnienie obsługi administracyjnej, w tym prawnej, obsługi finansowej, w tym w zakresie obsługi organizacyjnej placówki i wykonywania czynności, o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2–6 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2021 r., poz. 217), tj.:
   a) prowadzenia, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym, 
   b) okresowego ustalania lub sprawdzania drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów, 
   c) wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego, 
   d) sporządzania sprawozdań finansowych,
   e) gromadzenia i przechowywania dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą;
5. wyposażenie placówki w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji programów nauczania, programów wychowawczo-profilaktycznych oraz wykonywania innych zadań statutowych;
6. wykonywanie czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w stosunku do dyrektora placówki;
7. przekazanie do szkół dla dzieci i młodzieży oraz placówek, o których mowa w art. 2 pkt 7, z wyjątkiem szkół artystycznych realizujących wyłącznie kształcenie artystyczne, informacji o podmiotach wykonujących działalność leczniczą udzielających świadczeń zdrowotnych w zakresie leczenia stomatologicznego dla dzieci i młodzieży, finansowanych ze środków publicznych.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 15 ustawy o samorządzie gminnym oraz art. 4 ust. 1 pkt 19 ustawy o samorządzie powiatowym do zadań własnych gminy/powiatu należy utrzymanie obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. W art. 11 ust. 2 pkt 2 ustawy o samorządzie województwa znajdujemy zapis, że na politykę rozwoju województwa składają się utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim – stąd też wynika obowiązek zapewnienia przez samorząd koniecznych środków finansowych na prowadzenie przedszkola w tym na zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki.
Ważnym zadaniem organów prowadzących jest zapewnienie dyrektorom prawnego wsparcia. Najczęściej obsługę prawną placówek publicznych realizuje zatrudniony przez JST lub zobowiązany w inny spo...