Podstawa prawna uznawania kwalifikacji zawodowych
Pracownik przemieszczający się w UE wyjeżdża ze swojego kraju ze zdobytym wykształceniem, doświadczeniem zawodowym oraz kwalifikacjami (uprawnieniami) do wykonywania danego zawodu. Niezmiernie ważne w procesie poszukiwania pracy jest to, aby pracodawcy z państwa, do którego wyemigrował pracownik, traktowali jego wykształcenie, doświadczenie i kwalifikacje tak jak wykształcenie, doświadczenie i kwalifikacje pracownika, który zdobył je w tym właśnie kraju (państwie przyjmującym). Inaczej mówiąc, należało znaleźć takie rozwiązanie, które uniemożliwiłoby traktowanie pracowników przyjeżdżających gorzej tylko z tego względu, że zdobyli kwalifikacje w innym kraju.
Rozwiązaniem powyższego problemu było przyjęcie 7 września 2005 r. przez Parlament Europejski i Radę dyrektywy 2035/36/WE w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (Dz. Urz. UE L 255 z 30.9.2005 r., s. 22 ze zm.).
Dyrektywa ta weszła w życie 20 października 2005 r., przy czym państwom członkowskim ustalono dwuletni termin na dostosowanie krajowych porządków prawnych do przepisów dyrektywy. Polska uczyniła to poprzez przyjęcie ustawy z dnia 18 marca 2008 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 2272 z późn. zm.), dalej jako ustawa.
Ustawa (oraz dyrektywa) określa zasady uznawania kwalifikacji zawodowych w zawodach regulowanych. Zawodem regulowanym jest zawód, którego podjęcie i wykonywanie jest uwarunkowane spełnieniem wymagań kwalifikacyjnych oraz dokonaniem innych czynności, np. zdaniem egzaminu, odbyciem stażu itp. Warunki, po spełnieniu których osoba może wykonywać zawód, muszą być określone w akcie prawnym o randze ustawowej. Ponieważ warunki, po spełnieniu których absolwent studiów wyższych może podjąć pracę w szkole/przedszkolu w charakterze nauczyciela, określone zostały w ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 967 z późn. zm.), zawód nauczyciela objęty jest systemem uznawania kwalifikacji w zawodach regulowanych.
Uznawanie kwalifikacji w zawodach nieregulowanych
Dalsza część opracowania będzie poświęcona mechanizmowi uznawania kwalifikacji w zawodach regulowanych. Jednak nie sposób nie wspomnieć o uznawaniu kwalifikacji w zawodach nieregulowanych. System uznawania kwalifikacji w zawodach nieregulowanych jest mniej złożony niż ten dotyczący zawodów regulowanych. Generalną zasadą jest to, że kwalifikacje zawodowe dla pracownika wykonującego zawód nieregulowany uznaje przyszły (ewentualny) pracodawca. W razie wątpliwości pracodawca „unijny” może wymagać od pracownika potwierdzenia równoważności poziomu wykształcenia. W takim przypadku stosuje się przepisy umów międzynarodowych o wzajemnym uznawaniu kwalifikacji. Jeżeli z danym krajem nie są podpisane odpowiednie umowy międzynarodowe, to pracownik powinien przeprowadzić w kraju przyjmującym procedurę nostryfikacji dyplomu.