Jak postępować z agresywnym dzieckiem w przedszkolu – procedury

Agresja dzieci w przedszkolu 

Agresja u dzieci w wieku przedszkolnym często jest wyrazem bezradności, frustracji lub niemożności wyrażenia potrzeb i emocji. Rozwój emocjonalny i społeczny małych dzieci jest dynamiczny, a agresywne zachowania mogą być etapem w nauce radzenia sobie z trudnymi sytuacjami.

Zgodnie z definicją Ranschburga, agresja to każde zamierzone działanie w formie otwartej lub symbolicznej, mające na celu wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty, przykrości lub bólu. W kontekście przedszkolnym, agresja może przybierać różne formy:

• Agresja werbalna: wyzwiska, obwinianie, skarżenie, lamentowanie, kłótnie, obraźliwe słowa, prowokowanie.
• Agresja fizyczna: atak fizyczny lub obrona (bicie, kopanie, szczypanie, gryzienie, wyrywanie zabawek, popychanie, rzucanie i niszczenie przedmiotów).
• Agresja pośrednia (cicha): wyłączanie się z komunikacji, świadome ignorowanie, przesadny brak zainteresowania innymi dziećmi, sygnalizowanie antypatii, przygotowywanie w tajemnicy przykrych dowcipów.
• Agresja relacji: prowadzi do wykluczenia z grupy, przedstawienia siebie w lepszym świetle oraz narzucania komuś swojej woli.

Inne zachowania agresywne dziecka to również: opór wobec dorosłych, niszczenie przedmiotów, przesadne żądanie uwagi, przeszkadzanie innym, wybuchowość, żądanie natychmiastowego zaspokojenia potrzeb, krzyki i groźby.

Agresja dziecka w przedszkolu – przyczyny

Zrozumienie przyczyn agresji jest kluczowe dla skutecznego reagowania. Agresywne zachowania mogą wynikać z wielu czynników:

• Brak umiejętności wyrażania emocji: dzieci, które nie potrafią wyrazić uczuć konstruktywnie, mogą uciekać się do agresji.
• Frustracja i bezradność: gdy dziecko nie radzi sobie z zadaniem lub czuje się niezrozumiane, może reagować agresją.
• Potrzeba uwagi: niektóre dzieci używają agresji, aby zwrócić na siebie uwagę.
• Naśladowanie wzorców: Dzieci uczą się przez obserwację agresywnych zachowań w otoczeniu.
• Problemy rozwojowe: agresja może być związana z zaburzeniami rozwojowymi (np. ADHD, zaburzenia ze spektrum autyzmu, zaburzenia integracji sensorycznej).
• Zmiany w życiu dziecka: stresujące wydarzenia (np. narodziny rodzeństwa, przeprowadzka, rozwód rodziców) mogą wywoływać agresywne zachowania.
• Brak konsekwencji: niespójne lub brakujące reakcje na agresywne zachowania mogą je utrwalać.

Dziecko agresywne w przedszkolu procedura

Skuteczne postępowanie z agresywnym dzieckiem w grupie wymaga spójnych i konsekwentnych działań ze strony całego personelu przedszkola oraz ścisłej współpracy z rodzicami. Poniżej przedstawiono ogólne zasady i schemat postępowania.

Ogólne zasady postępowania z dzieckiem agresywnym

1. Reagowanie na każdą sytuację agresji: brak reakcji może być odebrany przez dziecko jako przyzwolenie. Interwencja powinna być szybka i zdecydowana.
2. Zapewnienie bezpieczeństwa: priorytetem jest zapewnienie bezpieczeństwa wszystkim dzieciom oraz personelowi. W sytuacji zagrożenia należy odizolować agresywne dziecko od grupy.
3. Adekwatna reakcja: reakcja powinna być adekwatna do skali zagrożenia, okoliczności, wieku i stopnia rozwoju dziecka. Należy unikać agresji słownej i fizycznej ze strony dorosłych.
4. Szacunek dla dziecka: należy potępiać zachowanie, a nie dziecko. Komunikacja powinna być stanowcza, prosta i jasna, wskazująca, co dziecko ma robić.
5. Wykazywanie troski: ważne jest, aby dziecko czuło, że dorosły troszczy się o nie.
6. Wnikliwa analiza sytuacji: każdą sytuację agresji należy wnikliwie rozpatrywać, aby zrozumieć jej przyczyny.
7. Współdziałanie personelu: konieczne jest współdziałanie z innymi nauczycielami i udzielanie sobie nawzajem wsparcia.
    

Dziecko agresywne w przedszkolu – schemat postępowania 

Reagowanie na agresję dzieci w przedszkolu wymaga szybkiego, przemyślanego i adekwatnego działania. Kluczowe jest zapewnienie bezpieczeństwa wszystkim dzieciom oraz wspieranie rozwoju emocjonalnego sprawcy agresji. Poniższe zasady określają, jak postępować w sytuacjach wymagających interwencji.

1. Interwencja natychmiastowa: nauczyciel reaguje stanowczo i spokojnie, używając prostych komunikatów. Jeśli to konieczne, używa siły fizycznej (tylko tyle, ile potrzeba do rozdzielenia bijących się dzieci lub przytrzymania dziecka w napadzie furii), aby zapewnić bezpieczeństwo. Dzieci, przeciwko którym skierowana była agresja, powinny zostać otoczone opieką i otrzymać pomoc. Nauczyciel podejmuje próbę wyciszenia dziecka poprzez rozmowę, odwrócenie uwagi, zaproszenie do kącika wyciszeń lub zaproponowanie innej aktywności.
2. Rozmowa z dzieckiem: wychowawca przeprowadza rozmowę z dzieckiem w celu wyjaśnienia przyczyn niewłaściwego zachowania. Odwołuje się do kodeksu grupowego w celu ustalenia poprawnego zachowania. Stara się ustalić powód wystąpienia zachowania agresywnego u dziecka.
3. Dokumentacja i informowanie rodziców: fakt agresywnego zachowania dziecka powinien być odnotowany w formie pisemnej (np. notatka służbowa, zeszyt korespondencji z rodzicami). Rodzice/prawni opiekunowie dziecka powinni zostać poinformowani o zdarzeniu bezpośrednio w dniu jego wystąpienia. Jeśli agresywne zachowanie powtarza się (np. dwa razy w ciągu dnia), należy poinformować rodziców i poprosić o niezwłoczne zabranie dziecka z przedszkola (w przypadku utrzymującego się nasilonego pobudzenia emocjonalnego/fizycznego).
    

Agresja u dzieci w wieku przedszkolnym – działania profilaktyczne i wspierające

Zapobieganie agresji jest równie ważne jak reagowanie na nią. Przedszkole powinno wdrażać działania profilaktyczne, które wspierają rozwój emocjonalny i społeczny dzieci.

Sposoby zapobiegania dziecięcej agresji:

• Rozpoznanie indywidualnych potrzeb dziecka: stworzenie warunków umożliwiających zaspokojenie potrzeb dziecka.
• Atmosfera zaufania, akceptacji i bezpieczeństwa: budowanie pozytywnych relacji i poczucia bezpieczeństwa.
• Dawanie dobrych wzorców: nauczyciele i personel powinni być przykładem konstruktywnego radzenia sobie z emocjami.
• Ustalenie jasnych zasad i reguł: konsekwentne przestrzeganie ustalonych norm.
• Wzmacnianie zachowań pozytywnych: pochwały słowne i inne formy wzmocnień pozytywnych.
• Budowanie wewnętrznego systemu wartości: kształtowanie u dzieci empatii, szacunku dla innych i umiejętności rozwiązywania problemów bez agresji.
• Współpraca rodziców z nauczycielem: regularna komunikacja i wspólne działania wychowawcze.
• Stworzenie sytuacji umożliwiającej pozbycie się negatywnych emocji: rozładowanie złości poprzez: rysunek terapeutyczny, bajkoterapię, pantomimę, ćwiczenia ruchowe, zabawy relaksacyjne z muzyką, ćwiczenia oddechowe.

Rola dyrektora i aspekty prawne

Dyrektor przedszkola odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu problemem agresji, zapewniając odpowiednie procedury i wsparcie dla personelu. Ważne jest również zrozumienie aspektów prawnych. Do zadań dyrektora należą:

• opracowanie i wdrożenie procedur: dyrektor jest odpowiedzialny za stworzenie i egzekwowanie jasnych procedur postępowania z agresywnym dzieckiem, zgodnych z obowiązującymi przepisami prawa.
• zapewnienie szkoleń: organizowanie szkoleń dla nauczycieli i personelu z zakresu radzenia sobie z agresją.
• współpraca z instytucjami zewnętrznymi: utrzymywanie kontaktu z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, sądami rodzinnymi i ośrodkami pomocy społecznej.
• monitorowanie i ewaluacja: regularne monitorowanie skuteczności wdrożonych procedur i ich modyfikowanie.

Agresywne i zagrażające innym zachowanie dziecka może, w wyjątkowych przypadkach, skutkować skreśleniem go z listy wychowanków, o ile taka możliwość została jasno określona w statucie przedszkola. Taka decyzja powinna być jednak ostatecznością, podejmowaną dopiero po wyczerpaniu wszystkich dostępnych form wsparcia. Statut powinien również zawierać procedury dotyczące postępowania w sytuacjach wychowawczych, a ewentualna decyzja o usunięciu dziecka musi zostać przekazana rodzicom na piśmie, z uzasadnieniem i informacją o możliwości odwołania.

Agresywne dziecko w przedszkolu gdzie zgłosić?

Jeśli rodzice dostrzegają, że agresywne zachowania konkretnego dziecka w przedszkolu mogą stanowić zagrożenie dla innych, powinni niezwłocznie poinformować o tym nauczycieli i dyrektora placówki lub złożyć oficjalną, pisemną skargę do dyrektora. Osoba przyjmująca skargę musi sporządzić stosowną dokumentację.

Po agresywnym zachowaniu zagrażającym bezpieczeństwu i zdrowiu dziecka lub innych, odbywa się spotkanie wychowawców z rodzicem/opiekunem prawnym. Na spotkaniu powinien zostać podpisany kontrakt, będący umową między przedszkolem a rodzicem, zawierający wskazania do realizacji dla rodzica oraz opisane metody radzenia sobie z agresywnymi zachowaniami dziecka. 

Dziecko przejawiające agresję powinno otrzymać wsparcie psychologiczne i pedagogiczne w przedszkolu. Aby dziecko mogło otrzymać pomoc psychologiczno-pedagogiczną w przedszkolu, wymagana jest zgoda rodziców lub opiekunów prawnych. Zgody tej udziela dyrektor, który następnie organizuje i koordynuje wsparcie zgodnie z przepisami rozporządzenia. Pomoc realizuje zespół specjalistów, w którego skład mogą wchodzić nauczyciele, wychowawcy oraz psycholodzy, pedagodzy czy terapeuci. Rodzice muszą zostać pisemnie poinformowani o formach, czasie trwania i wymiarze godzin tej pomocy. Jeśli dziecko posiada orzeczenie, rodzic jest zobowiązany do kontaktu z psychiatrą/neurologiem lub innym specjalistą opiekującym się dzieckiem, w celu ustalenia powodu agresywnego zachowania i skutecznej metody wyciszenia agresji. 

W przypadku powtarzających się sytuacji i braku efektywnej współpracy z rodzicami, dyrektor przedszkola przeprowadza rozmowę z rodzicami, z której spisana zostaje notatka służbowa. Przedszkole może prosić o wsparcie mediatora z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. W ostateczności, w przypadku braku efektów działań, przedszkole może skierować wniosek do Sądu Rodzinnego o wgląd w sytuację rodzinną oraz do Ośrodka Pomocy Społecznej. 

Opinia o dziecku agresywnym w przedszkolu

W przypadku konieczności zgłoszenia agresywnego zachowania dziecka do poradni psychologiczno-pedagogicznej, przedszkole przygotowuje opinię zawierającą opis zachowań, podjęte działania i ich efekty.

Podsumowanie

Postępowanie z agresywnym dzieckiem w przedszkolu to wyzwanie, które wymaga od nauczycieli i dyrektorów wiedzy, empatii, konsekwencji i współpracy. Kluczem do sukcesu jest holistyczne podejście, obejmujące zarówno szybkie i zdecydowane interwencje w sytuacjach kryzysowych, jak i długofalowe działania profilaktyczne oraz wspierające rozwój emocjonalny i społeczny dzieci. Pamiętając o tym, że agresja często jest wołaniem o pomoc, możemy stworzyć w przedszkolu bezpieczne i sprzyjające rozwojowi środowisko dla każdego dziecka.

Bibliografia:

1. https://e-forum.pl/edukacja/przedszkole-i-nauczanie-wczesnoszkolne/emocje-w-przedszkolu
2. https://www.wychowaniewprzedszkolu.com.pl/artykul/aniolek-w-przedszkolu-diabelek-w-domu
3. https://terapiaspecjalna.pl/artykul/nie-grzeczne-dziecko-trudne-zachowania-w-kontekscie-zaburzen-samoregulacji
4. https://www.malecharaktery.pl/artykul/nadchodzi-bunt-pieciolatka
5. https://monitorprzedszkola.pl/artykul/zdrowie-psychiczne-najmlodszych-dzieci-zaburzenia-nastroju-i-depresja-przedszkolakow-1
6. https://monitorprzedszkola.pl/plik/polityka-ochrony-dzieci-przed-agresja-i-krzywdzeniem-w-przedszkolu
7. https://monitorprzedszkola.pl/artykul/tylko-spokojnie-jak-wyciszyc-dziecko-nie-uciszajac-go
8. https://monitorprzedszkola.pl/artykul/jestem-wyjatkowa-czescia-spoleczenstwa-wspieranie-przedszkolakow-w-rozkwicie-indywidualnosci-z-szacunkiem-do-norm-spolecznych
9. https://monitorprzedszkola.pl/artykul/dziecko-agresywne-w-grupie