Nauczyciel wspomagający w przedszkolu – zasady zatrudniania

Chcesz wiedzieć więcej? Przeczytaj artykuł: Metody pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym

Nauczyciel wspomagający w przedszkolu – przypadki uzasadniające zatrudnienie

Kluczowym aktem prawnym z punktu widzenia zatrudniania nauczyciela wspomagającego jest rozporządzenie MEN z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 1309). Rozporządzenie to określa trzy przypadki wskazujące na obowiązek lub możliwość zatrudnienia nauczyciela wspomagającego w przedszkolu.

1. W przedszkolach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi i w przedszkolach integracyjnych co do zasady zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej w celu współorganizowania kształcenia integracyjnego z uwzględnieniem realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego.
2. W przedszkolach ogólnodostępnych, w których kształceniem specjalnym są objęci uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na zaburzenia ze spektrum autyzmu lub niepełnosprawności sprzężone, zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej w celu współorganizowania kształcenia uczniów niepełnosprawnych (istnieje również możliwość zatrudnienia odpowiednich specjalistów lub pomocy nauczyciela).
3. W przedszkolach ogólnodostępnych, w których kształceniem specjalnym są objęci uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na inne niepełnosprawności niż niepełnosprawności sprzężone, istnieje możliwość zatrudnienia dodatkowo (ale za zgodą organu prowadzącego) m.in. nauczycieli posiadających kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej w celu współorganizowania kształcenia uczniów niepełnosprawnych.

Nauczyciel wspomagający w przedszkolu – rozporządzenie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego

Jak zatem widać, możliwość (lub obowiązek) zatrudnienia nauczyciela wspomagającego wiąże się zawsze z pojawieniem się w przedszkolu ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. W obecnym stanie prawnym orzeczenia te wydawane są na podstawie rozporządzenia MEN z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1743 z późn. zm.). Zgodnie z § 13 ust. 2 pkt 3 tego rozporządzenia w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego działający w poradni zespół określa m.in.: zalecane warunki i formy wsparcia umożliwiające realizację indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych dziecka, w tym warunki rozwijania jego potencjalnych możliwości i mocnych stron, wzmacniania aktywności i uczestnictwa dziecka w życiu przedszkola oraz jeżeli zachodzi potrzeba indywidualnego wsparcia dziecka ze strony dodatkowo zatrudnionej kadry, o której mowa w przepisach w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym – zakres tego wsparcia. Oznacza to, że w orzeczeniu może być wprost wskazane, że biorąc pod uwagę potrzeby ucznia, przedszkole powinno zatrudnić dodatkowo nauczyciela wspomagającego (lecz może również zalecać zamiast tego zatrudnienie odpowiedniego nauczyciela specjalisty lub wyłącznie pomocy nauczyciela). Jeżeli zatem w orzeczeniu zaleca się zatrudnienie nauczyciela wspomagającego, to dyrektor nie powinien ograniczać się wyłącznie np. do zatrudnienia dla ucznia pomocy nauczyciela.

Szczegółowe zasady udzielania pomocy powinny zostać określone w IPET

Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego jest punktem wyjścia do zorganizowania pomocy dla ucznia. Szczegółowe kwestie związane z jej realizacją, w tym określenie zintegrowanych działań nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem, powinny zostać poczynione przez funkcjonujący w przedszkolu zespół, w skład którego wchodzą nauczyciele i specjaliści prowadzący zajęcia z uczniem (§ 6 ust. 3 rozporządzenia MEN z dnia 9 sierpnia 2017 r.). Rezultatem ich prac powinien być indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny opracowany po dokonaniu wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia i uwzględniający diagnozę i wnioski sformułowane na jej podstawie oraz zalecenia zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, we współpracy, w zależności od potrzeb, z poradnią psychologiczno-pedagogiczną, w tym poradnią specjalistyczną. Z kolei dyrektor przedszkola, uwzględniając indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne ucznia niepełnosprawnego, powinien wyznaczyć zajęcia edukacyjne oraz zintegrowane działania i zajęcia, określone w IPET, realizowane wspólnie z innymi nauczycielami przez nauczycieli wspomagających lub w których ci nauczyciele uczestniczą (przy założeniu, że zgodnie z art. 42 ust. 3 pkt 12 KN pensum nauczyciela wspomagającego wynosi 20 godzin tygodniowo).

Nauczyciel współorganizujący kształcenie w przedszkolu – jakie są wymagania kwalifikacyjne?

Zgodnie z przepisami nauczyciel wspomagający powinien legitymować się kwalifikacjami z zakresu pedagogiki specjalnej. W praktyce przyjmuje się, że będzie to osoba, która:

• ukończyła studia wyższe lub zakład kształcenia nauczycieli w zakresie nadającym kwalifikacje do pracy z dziećmi z niepełnosprawnością intelektualną,
• posiada kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym rodzaju placówki, a ponadto ukończyła studia podyplomowe, zakład kształcenia nauczyciela lub kurs kwalifikacyjny w zakresie nadającym kwalifikacje do pracy z dziećmi z niepełnosprawnością intelektualną,
• posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela w przedszkolu, a ponadto ukończyła studia wyższe, studia podyplomowe, zakład kształcenia nauczycieli lub kurs kwalifikacyjny w zakresie odpowiednim do niepełnosprawności dzieci.

Kwalifikacje takie będzie przykładowo posiadać zatrudniony w przedszkolu nauczyciel, który dodatkowo ma ukończone studia podyplomowe bądź kurs kwalifikacyjny z zakresu wspomagania rozwoju i edukacji uczniów z autyzmem.

Nauczyciel współorganizujący w przedszkolu – pozostałe wymogi

Ponieważ nauczyciel wspomagający posiada status nauczyciela i będzie zatrudniany na podstawie przepisów KN, powinien, podobnie jak pozostali nauczyciele:

• posiadać pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzystać z praw publicznych,
• nie być oskarżonym w postępowaniu karnym w sprawie o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego ani nie powinno toczyć się wobec niego postępowanie dyscyplinarne,
• nie być skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe,
• nie być prawomocnie ukarany karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczyciela w okresie 3 lat od ukarania albo karą dyscyplinarną wydalenia z zawodu nauczyciela.

W przypadku gdy nauczyciel wspomagający posiada stopień awansu zawodowego nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, w celu zatrudnienia na podstawie mianowania należy upewnić się dodatkowo, że:

• nauczyciel posiada obywatelstwo określone w art. 10 ust. 5 pkt 1 KN,
• w przedszkolu istnieją warunki do zatrudnienia go w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony.

Podobnie jak inne osoby dopuszczone do pracy z dziećmi, również kandydaci na stanowisko nauczyciela wspomagającego powinni zostać zweryfikowani przez dyrektora pod kątem obecności w Rejestrze z dostępem ograniczonym lub w Rejestrze osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze. Podstawą do takiego działania jest art. 21 ust. 1 z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 31).

Przed nawiązaniem stosunku pracy należy skierować kandydata na badania lekarskie – nauczyciel wspomagający w przedszkolu

Ponieważ, jak wspomniano, nauczyciel wspomagający będzie zatrudniany na podstawie przepisów KN, powinien on, podobnie jak inni nauczyciele, spełniać określony w art. 9 ust. 1 pkt 3 KN warunek odpowiedniego stanu zdrowia (do wykonywania zawodu nauczyciela). Oprócz tego, zgodnie z ogólnymi przepisami prawa pracy, pracodawca (dyrektor przedszkola) nie może dopuścić do pracy pracownika (nauczyciela wspomagającego) bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 229 § 4 k.p.). Z tego względu konieczne będzie wystawienie wyłonionemu przez nas kandydatowi na stanowisko nauczyciela wspomagającego skierowania na badania lekarskie, zgodnie z § 4 rozporządzenia MZiOS z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 2067 z późn. zm.). Po przeprowadzonym badaniu lekarz wystawi orzeczenie lekarskie, natomiast w przypadku stwierdzenia przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na stanowisku nauczyciela wspomagającego nie będzie możliwości zatrudnienia danego kandydata (ponieważ nie będzie spełniał warunku stawianego w art. 9 ust. 1 pkt 3 KN). Wówczas warto rozważyć, aby kandydat na stanowisko nauczyciela wspomagającego bądź dyrektor przedszkola złożył odwołanie od orzeczenia lekarskiego. Powinno ono zostać wniesione na piśmie (wraz z uzasadnieniem) w terminie 7 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego. Odwołanie należy wnieść za pośrednictwem lekarza, który wydał pierwotne orzeczenie lekarskie, do właściwego ze względu na siedzibę przedszkola wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy. Wydane przez WOMP orzeczenie będzie już ostateczne, więc jeżeli w dalszym ciągu będzie ono niekorzystne dla kandydata na stanowisko nauczyciela wspomagającego, wówczas dyrektor będzie musiał poszukać innej osoby.

Nauczyciel współorganizujący kształcenie w przedszkolu – zawarcie umowy z kandydatem

Jeżeli kandydat na stanowisko nauczyciela wspomagającego będzie spełniał wszystkie powyższe wymagania, kolejnym krokiem będzie podpisanie z nim umowy o pracę (bądź – jeżeli istnieją ku temu warunki – zawarcie aktu mianowania). W praktyce może okazać się, że nauczyciel wspomagający powinien zostać zatrudniony w przedszkolu wyłącznie na część etatu. Jeżeli zatrudniany przez nas nauczyciel posiada stopień awansu zawodowego nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, wówczas w oparciu o art. 10 ust. 6 KN będzie istniała możliwość nawiązania stosunku pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze. Natomiast zgodnie z art. 10 ust. 7 KN, jeżeli zaistnieje w przedszkolu potrzeba wynikająca z organizacji nauczania lub konieczne będzie zastąpienie nieobecnego nauczyciela (w tym w trakcie roku szkolnego), wówczas stosunek pracy z nauczycielem będzie można nawiązać na podstawie umowy o pracę na czas określony.

Dyrektor powinien również pamiętać, że zgodnie ze zmienionymi od 1 września 2022 r. przepisami stosunek pracy z osobą rozpoczynającą pracę w przedszkolu, która:

• nie posiada stopnia awansu zawodowego oraz
• posiada wymagane kwalifikacje nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony na 2 lata szkolne.

Natomiast stosunek pracy z nauczycielem, który:

• nie posiada stopnia awansu zawodoweg,
• posiada wymagane kwalifikacje, 
• posiada co najmniej 2 lata pracy w przedszkolu, oraz
• posiada co najmniej dobrą ocenę pracy,

nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

Poinformowanie nowego nauczyciela o warunkach zatrudnienia

W ciągu 7 dni od dnia zawarcia umowy o pracę nowi pracownicy powinni zostać powiadomieni o obowiązujących ich warunkach zatrudnienia (art. 29 § 3 k.p.). Dotyczy to również zatrudnianych w przedszkolu nauczycieli, w tym nauczycieli wspomagających. Zakres przekazywanych pracownikowi informacji określa przepis art. 29 § 3 k.p., natomiast warto wspomnieć, że wkrótce wejdzie w życie nowelizacja tego przepisu, zgodnie z którym zakres przekazywanych w ten sposób informacji ulegnie rozszerzeniu (ustawa z dnia 8 lutego 2023 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw). Oczywiście informacje te powinny być dostosowane do indywidualnej sytuacji zawodowej i prawnej danego nauczyciela. Informację należy sporządzić w formie pisemnej w dwóch egzemplarzach: dla nauczyciela i do akt osobowych nauczyciela.

Zakres obowiązków nauczyciela wspomagającego

Dobrym rozwiązaniem organizacyjnym będzie przygotowanie dla nowego nauczyciela wspomagającego pisemnego zakresu spoczywających na nim obowiązków. Nie jest to co prawda obowiązek przewidziany przepisami prawa, jednak czynność ta pozwoli w sposób jasny skonkretyzować spoczywające na nauczycielu obowiązki (dzięki czemu można będzie uniknąć ewentualnych konfliktów w tym zakresie). Oczywiście przygotowany w ten sposób zakres obowiązków nie będzie wyczerpywał wszystkich zadań spoczywających na pracowniku, ponieważ zakres zadań pracownika zajmującego dane stanowisko może być konkretyzowany nie tylko przez przedstawienie pracownikowi pisemnego zakresu czynności, ale również w drodze poleceń pracodawcy mieszczących się w granicach zakreślonych ustalonym w umowie rodzajem pracy (zajmowanym stanowiskiem), co potwierdzono w wyroku SN z dnia 26 lutego 2003 r. (sygn. akt I PK 149/02). Co do zasady, do podstawowych obowiązków nauczyciela wspomagającego należeć będzie:

1. prowadzenie wspólnie z innymi nauczycielami zajęć edukacyjnych oraz wspólne z innymi nauczycielami i specjalistami realizowanie zintegrowanych działań i zajęć określonych w IPET,
2. prowadzenie wspólnie z innymi nauczycielami i specjalistami pracy wychowawczej,
3. uczestniczenie, w miarę potrzeb, w zajęciach edukacyjnych prowadzonych przez innych nauczycieli oraz w zintegrowanych działaniach i zajęciach, określonych w IPET, realizowanych przez nauczycieli i specjalistów,
4. udzielanie pomocy nauczycielom prowadzącym zajęcia edukacyjne oraz nauczycielom i specjalistom realizującym zintegrowane działania i zajęcia, określone w IPET, w doborze form i metod pracy z uczniami niepełnosprawnymi,
5. prowadzenie innych zajęć odpowiednich ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne uczniów, w szczególności zajęć rewalidacyjnych, resocjalizacyjnych i socjoterapeutycznych.

Nauczyciel współorganizujący w przedszkolu – cała dokumentacja

Tak jak inni nauczyciele, również nauczyciel wspomagający jest zobowiązany do prowadzenia stosownej dokumentacji, wskazanej w rozporządzeniu MEN z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz. U. z 2017 r., poz. 1646 z późn. zm.). W rezultacie nauczyciel wspomagający będzie zobowiązany do prowadzenia dziennika innych zajęć z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Do dziennika należy wpisywać w porządku alfabetycznym: nazwiska i imiona dzieci oraz oddział, do którego uczęszczają, adresy poczty elektronicznej rodziców i numery ich telefonów, jeżeli je posiadają, indywidualny program pracy z dzieckiem, a w przypadku zajęć grupowych – program pracy grupy, tygodniowy rozkład zajęć, daty i czas trwania oraz tematy przeprowadzonych zajęć, ocenę postępów i wnioski dotyczące dalszej pracy z dzieckiem. Nauczyciel powinien odnotowywać obecność dzieci na zajęciach, a przeprowadzenie zajęć powinien potwierdzić swoim podpisem.

Inne obowiązki związane z zatrudnianiem nauczyciela wspomagającego

Pozostałe obowiązki wynikające z zatrudniania nauczyciela wspomagającego nie będą odbiegać od zatrudniania nauczycieli na innych stanowiskach. Z tego względu dyrektor przedszkola powinien pamiętać o takich kwestiach, jak: przeszkolenie pracownika w zakresie bhP jeszcze przed dopuszczeniem go do pracy, wydanie legitymacji nauczycielskiej (na wniosek nowego nauczyciela) czy poinformowanie nauczyciela o ryzyku zawodowym wiążącym się z wykonywaną przez niego pracą, a także o zasadach ochrony przed zagrożeniami (art. 226 k.p.). Konieczne będzie również założenie akt pracowniczych zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 grudnia 2018 r. w sprawie dokumentacji pracowniczej (Dz. U. z 2018 r., poz. 2369).