Istotne elementy nowej procedury awansu zawodowego od rozpoczęcia aż po egzamin kwalifikacyjny

W pierwszej – pozycjonuje on danego nauczyciela na określonym miejscu w hierarchii zawodowej. W drugiej – sankcjonuje wypracowaną przez niego w okresie wielu lat pracy właściwą mu pozycję zawodową poprzez oficjalne potwierdzenie wypracowanego dorobku zawodowego (różnie to wygląda przy poszczególnych stopniach awansu) oraz w trzeciej – jednoznacznie osadza nauczyciela na określonym poziomie w „tabeli wynagrodzeń”, czyli ma wpływ na uzyskiwane wynagrodzenie zasadnicze. A przecież wiadomo, że wynagrodzenie zasadnicze w dość istotny sposób wpływa na różnego rodzaju pochodne płacowe, które liczone są określonym wskaźnikiem procentowym od wcześniej ustalonej bazy. Takimi pochodnymi są np. dodatek „stażowy”, dodatek „motywacyjny” itp. 

Z powyższych względów każdemu nauczycielowi bardzo zależy na pozytywnym przebiegu i zakończeniu podjętej procedury awansowej. Dlatego też awansujący nauczyciel potrzebuje realnego wsparcia w swojej placówce i to bez względu na stopień awansu, o który się ubiega. Nie chodzi tutaj tylko o mentora (ta rola przypisana jest tylko pierwszemu etapowi awansu zawodowego), a raczej o wsparcie proceduralno-merytoryczne. To właśnie sprawia, że działania dyrektora w zakresie awansu zawodowego nauczycieli są bardzo zindywidualizowane, gdyż dotyczą konkretnego, indywidualnego człowieka i jego autentycznego, wyjątkowego (często niepowtarzalnego) dorobku zawodowego. Między innymi z tych właśnie względów decyzje związane z awansem zawodowym wymagają niezwykłej rozwagi, trafności, a przede wszystkim doskonałej znajomości aktualnie obowiązującego prawa w tym zakresie. 

Chyba wszyscy zdążyli już się przyzwyczaić do obowiązujących reguł, zasad i wymagań związanych z uzyskiwaniem poszczególnych stopni awansu zawodowego, chociaż były one (od początku wprowadzenia systemu awansu zawodowego nauczycieli w roku 2000) wielokrotnie zmieniane. Jednak ostatnie zmiany mają zdecydowanie poważniejszy charakter, a co za tym idzie – ich konsekwencje również będą zdecydowanie poważniejsze. Z tych też względów należy dokładnie przeanalizować zasady, jakie w kwestii awansu zawodowego obowiązują od początku obecnego roku szkolnego. Niniejsze rozważania opierają się na zapisach ustawy Karta Nauczyciela po zmianach z dnia 5 sierpnia 2022 r. Ponadto uwzględnione zostały zapisy nowego rozporządzenia w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli, które weszło w życie z dniem 13 września 2022 r. 

W aktualnej sytuacji prawnej w oświacie funkcjonują tylko trzy zhierarchizowane stopnie awansu zawodowego. Dwa z nich się zdobywa, a są to stopnie: nauczyciela mianowanego oraz nauczyciela dyplomowanego. Natomiast jeden jest nadawany, chodzi tutaj o tytuł Honorowego Profesora Oświaty. Obecnie zdobywanie tych stopni jest poprzedzone okresem przygotowania do zawodu nauczyciela. W tym czasie nauczyciela określa się mianem nauczyciela początkującego. Z praktycznego punktu widzenia każdy stopień awansu zawodowego nauczyciela jest jego osobistym przywilejem, a nie obowiązkiem – związany jest z jego jednoznaczną decyzją osobistą. Wyjątek jednak stanowi etap początkowy, który jest rozpoczynany niejako z mocy prawa – po spełnieniu podstawowych wymagań formalnych (w tym kwalifikacyjnych). Z kolei warunkiem uzyskania przez nauczyciela kolejnego stopnia awansu zawodowego jest spełnienie określonych prawem wymagań kwalifikacyjnych oraz uzyskanie określonej oceny pracy i zdanie egzaminu przed komisją egzaminacyjną lub uzyskanie akceptacji komisji kwalifikacyjnej po dokonaniu analizy przedstawionego dorobku zawodowego i przeprowadzonej rozmowie (każda z formuł odpowiada ubieganiu się o wyższy stopień awansu zawodowego). Kolejne stopnie awansu zawodowego nadawane są w drodze decyzji administracyjnej przez organ uprawniony do nadawania danego stopnia awansu zawodowego. 

Kwestia decyzji administracyjnej jest niezwykle istotna, gdyż każda decyzja administracyjna posiada swoje fundamentalne cechy: jest np. aktem prawnym, ale nie o charakterze normatywnym – uchybienie normom powoduje automatyczną nieważność wydanej decyzji. Ponadto podlega ścisłemu nadzorowi prawnemu (tzw. dwuinstancyjność) – oznacza to, że od każdej decyzji można się odwołać (oczywiście przy zachowaniu określonych zasad postępowania administracyjnego1) do organu wyższego rzędu. Jeżeli strona postępowania będzie niezadowolona z jego wyniku, mając konkretne uzasadnienie formalne i merytoryczne, może również wystąpić o rozstrzygnięcie sporu do wojewódzkiego sądu administracyjnego. 

Jak łatwo zauważyć, decyzja administracyjna o na...