Książeczki oraz inne sensoryczne zabawki dla dzieci - dlaczego warto?

Czym są zabawki sensoryczne i dlaczego są ważne

Stymulacja sensoryczna nie jest modą pedagogiczną, lecz koniecznością rozwojową. Dzieci poznają świat przede wszystkim przez zmysły, dlatego im bardziej zróżnicowane doświadczenia sensoryczne otrzymują, tym lepiej rozwijają się ich funkcje poznawcze, motoryczne i emocjonalne. Zabawki sensoryczne są szczególnie ważne dla niemowląt i małych dzieci, ale również dla dzieci z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego, autyzmem czy ADHD.

Książeczki sensoryczne – fundament rozwoju

Książeczki materiałowe dla niemowląt

Pierwsze książeczki sensoryczne w życiu dziecka powinny być przede wszystkim bezpieczne i wielozmysłowe. Książeczki materiałowe, wykonane z miękkiej tkaniny, spełniają te wymagania idealnie. Charakteryzują się kilkoma kluczowymi elementami.

Różnorodność faktur – najlepsze książeczki materiałowe łączą różne rodzaje tkanin: gładki satyn, szorstki polar, miękki plusz, szeleszczący folia. Każda strona może oferować inną teksturę, co pobudza receptory dotykowe w dłoniach dziecka. Ta różnorodność uczy mózg rozróżniania bodźców i kategoryzowania doświadczeń.

Elementy interaktywne – lustra bezpieczne dla dzieci, wstążki do ciągnięcia, ukryte klapki, piszczałki – wszystkie te dodatki angażują dziecko i rozwijają koordynację wzrokowo-ruchową. Kiedy 6-miesięczne niemowlę próbuje podnieść klapkę, by zobaczyć obrazek pod spodem, ćwiczy precyzyjne ruchy palców i uczy się przyczynowo-skutkowego myślenia.

Kontrast kolorystyczny – niemowlęta w pierwszych miesiącach życia najlepiej widzą kontrasty, szczególnie czarno-białe. Dlatego książeczki dla najmłodszych powinny zawierać wyraźne, kontrastowe wzory. Z czasem, gdy wzrok się rozwija, wprowadza się żywe, podstawowe kolory.

Książeczki z elementami dźwiękowymi

Integracja dźwięku z wizualną narracją znacząco wzbogaca doświadczenie sensoryczne. Książeczki dźwiękowe występują w kilku wariantach.

Książeczki z przyciskami dźwiękowymi – każdy przycisk odpowiada konkretnej ilustracji i emituje odpowiedni dźwięk: zwierzę wydaje swój charakterystyczny głos, pojazd naśladuje odgłos silnika. Ten typ książeczek uczy dzieci kojarzenia obrazów z dźwiękami i rozwija pamięć słuchową. Ważne, by dźwięki były wysokiej jakości i nie przekraczały 85 decybeli, by chronić delikatny słuch dziecka.

Książeczki muzyczne – odtwarzają krótkie melodie lub piosenki. Muzyka stymuluje oba półkule mózgu jednocześnie, wspierając rozwój językowy, matematyczny i emocjonalny. Badania pokazują, że dzieci regularnie słuchające muzyki wykazują lepsze zdolności w zakresie rozpoznawania wzorców i rytmów.

Książeczki ze szmerem – zawierają elementy, które szeleszczą, dzwonią czy trzeszczą przy dotknięciu. Ten typ stymulacji jest szczególnie wartościowy dla niemowląt, które uczą się, że ich działania wywołują konkretne efekty.

Maty edukacyjne i gimnastyczne

Mata edukacyjna to często pierwszy "plac zabaw" niemowlęcia. Dobra mata sensoryczna zawiera:

• Wielkoformatową, kontrastową podstawę – daje dziecku komfort podczas leżenia na brzuchu (tummy time), które jest kluczowe dla rozwoju mięśni szyi, pleców i ramion.
• Zwisające zabawki – łuki z przewieszonymi elementami zachęcają dziecko do sięgania, co rozwija koordynację i siłę mięśni. Zabawki powinny być na różnych wysokościach, by dziecko musiało się wysilić, ale również mogło osiągnąć sukces.
• Zintegrowane zabawki sensoryczne – lustra, gryzaki, grzechotki, elementy muzyczne – wszystko w jednym miejscu tworzy bogate środowisko sensoryczne.

Piłki sensoryczne

Piłki o różnych teksturach, rozmiarach i właściwościach są uniwersalnymi narzędziami rozwojowymi.Piłki z wypustkami masują dłonie dziecka, stymulując tysiące receptorów dotykowych. Są doskonałe dla dzieci, które mają trudności z przetwarzaniem bodźców dotykowych.

Piłki o różnych stopniach twardości uczą dziecko regulowania siły uścisku. Miękka piłka wymaga innego chwytania niż twarda.Piłki świecące lub dźwiękowe łączą kilka rodzajów stymulacji, zachęcając do aktywności ruchowej. Dziecko raczkujące za świecącą się piłką jednocześnie ćwiczy motorykę dużą i rozwija percepcję wzrokową.

Klocki sensoryczne

Klocki to nie tylko narzędzie do budowania – mogą być kompleksową zabawką sensoryczną:

• Klocki z różnych materiałów – drewno, plastik, guma, pianka – każdy materiał daje inne doznania dotykowe i dźwiękowe. Drewniany klocek stuknięty o drewniany brzmi inaczej niż plastikowy o plastikowy.
• Klocki z wypełnieniami – niektóre klocki są przezroczyste i wypełnione kolorowymi kulkami, płynem lub brokatem. Kiedy dziecko je potrząsa lub obraca, obserwuje ruch w środku, co fascynuje i uspokaja.
• Klocki o różnych kształtach i wagach – uczą dziecko przewidywania i planowania. Ciężki klocek wymaga innego trzymania niż lekki, a kwadratowy stawia się inaczej niż cylindryczny.

Zabawki do przelewania i przesypywania

Zabawa wodą, piaskiem czy różnymi materiałami sypkimi jest fundamentalnym doświadczeniem sensorycznym.

Zabawki do wannyjak konewki, sitka, młynki wodne uczą dzieci obserwowania przepływu wody, zrozumienia pojęcia objętości i przyczyny-skutku. Dodatkowo zabawa wodą często działa uspokajającego.

Zestaw do piaskownicypozwalający na kopanie, formowanie, przesypywanie piasku angażuje zmysł dotyku w sposób unikalny. Piasek ma specyficzną teksturę, która może być terapeutyczna dla dzieci z nadwrażliwością sensoryczną, ale wymaga stopniowego oswajania.

Stół sensorycznyzawierający pojemnik z różnymi wypełnieniami (ryż, fasola, woda, galaretka) i zestawem narzędzi do manipulacji to kolejna propozycja. Taki stół może być używany przez dzieci od około 18. miesiąca życia pod nadzorem dorosłego.

Instrumenty muzyczne dla dzieci

Muzyka to potężne narzędzie stymulacji sensorycznej.Instrumenty perkusyjnejak bębenki, tamburyny, marakasy pozwalają dziecku eksperymentować z rytmem i głośnością. Uczą koordynacji i dają natychmiastową, słyszalną informację zwrotną o działaniu.

Instrumenty melodycznetypu ksylofony, pianina dziecięce wprowadzają pojęcie wysokości dźwięku. Każdy klawisz czy płytka wydaje inny ton, co uczy rozróżniania i sekwencjonowania.Instrumenty dmuchanejak bezpieczne fujarki czy gwizdki rozwijają kontrolę oddechu i mięśnie wokół ust, co jest ważne dla późniejszego rozwoju mowy.

Kryteria wyboru zabawek sensorycznych

Bezpieczeństwojest to absolutny priorytet. Sprawdzaj:

• Certyfikaty bezpieczeństwa – zabawki powinny mieć oznaczenie CE i spełniać normę EN71.
• Materiały nietoksyczne – szczególnie istotne dla zabawek, które dziecko będzie wkładać do ust.
• Brak małych części – elementy mniejsze niż 4,5 cm stanowią ryzyko zadławienia dla dzieci poniżej 3. roku życia.
• Trwałe wykonanie – szwów, klejone elementy nie powinny łatwo się odrywać.

Zabawka powinna odpowiadać obecnemu etapowi rozwoju dziecka, lub też lekko go wyprzedzać, by stanowiła wyzwanie:

• 0-6 miesięcy – wysokie kontrasty, proste kształty, zabawki do trzymania jedną ręką.
• 6-12 miesięcy – przyczyna-skutek, tekstury, zabawki zachęcające do raczkowania.
• 12-24 miesiące – bardziej złożone interakcje, sortowanie, pierwsze puzzle.
• 2-3 lata – zabawki narracyjne, wymagające planowania i wyobraźni.

Najlepsze zabawki sensoryczne rosną razem z dzieckiem i mogą być używane na wiele sposobów. Dobra książeczka materiałowa będzie fascynować 4-miesięczne niemowlę teksturami, a roczne dziecko będzie się z niej uczyć nazw przedmiotów i kolorów.

Nie każda intensywna stymulacja jest dobra. Zabawki nie powinny:

• Przytłaczać – zbyt głośne dźwięki, zbyt jaskrawe światła mogą być stresujące.
• Nadmiernie stymulować – zabawka robiąca wszystko naraz (świecąca, piszcząca, grająca) nie daje dziecku czasu na przetworzenie bodźców.
• Zastępować wyobraźni – najlepsza zabawka wymaga aktywnego zaangażowania dziecka, nie jest tylko biernym odbiorcą.

Jak wprowadzać zabawki sensoryczne

Nie należy bombardować dziecka dziesiątkami nowych zabawek naraz. Lepiej wprowadzać je stopniowo, dając czas na eksplorację i oswojenie. Nową książeczkę czy zabawkę prezentujemy w spokojnym momencie, pokazujemy, jak się nią bawić, a potem pozwalamy dziecku samodzielnie odkrywać.

Zamiast mieć wszystkie zabawki dostępne cały czas, warto je rotować. Schowaj część zabawek na 2-3 tygodnie, a potem je wymień z tymi, które były na wierzchu. Dziecko odkryje je na nowo z większym entuzjazmem, a jego otoczenie nie będzie przytłaczające.

Obecność rodzica podczas zabawy z zabawkami sensorycznymi znacząco zwiększa ich wartość edukacyjną. Rodzic może:

• Nazywać – to jest miękkie, to jest szorstkie, to jest głośne.
• Demonstrować – pokazać różne sposoby zabawy.
• Reagować – okazywać entuzjazm, gdy dziecko odkrywa coś nowego.
• Rozszerzać – jeśli dziecko bawi się książeczką o zwierzętach, można naśladować ich głosy.

Tworzenie własnych zabawek sensorycznych

Nie wszystkie dobre zabawki sensoryczne muszą być kupowane.

Butelki sensoryczne

Przezroczysta plastikowa butelka wypełniona wodą, olejem dziecięcym, kolorowym brokatem, koralikami. Po zaklejeniu wieczka dziecko może ją potrząsać i obserwować ruch zawartości. Taka butelka fascynuje i uspokaja.

Książeczka materiałowa DIY

Można uszyć prostą książeczkę z różnych materiałów: dżins, polar, filc, satyna. Każda strona to inna tekstura, można doszywać guziki, wstążki, elementy na rzepy.

Pudełko sensoryczne

Karton wypełniony różnymi przedmiotami do eksploracji: wstążki, gąbki, szczotki, kawałki futra sztucznego. Dziecko sięga do środka i poznaje przedmioty dotykiem.

Plastelinowa zabawa

Domowa plastelina (mąka, sól, woda, olej, barwnik spożywczy) jest bezpieczna, jeśli dziecko ją spróbuje, i daje nieograniczone możliwości sensoryczne. Można dodać zapachy (olejki eteryczne), tekstury (płatki owsiane, ryż).

A Ty jakie sensoryczne zabawki wybierzesz dla swojego dziecka?

Zabawki sensoryczne nie są luksusem, lecz fundamentalnym narzędziem rozwoju dziecka. Książeczki materiałowe, dźwiękowe i zapachowe, maty edukacyjne, piłki, klocki, instrumenty muzyczne – wszystkie te przedmioty budują podstawy funkcjonowania poznawczego, motorycznego i emocjonalnego.

Kluczem jest świadomy wybór zabawek adekwatnych do wieku i potrzeb dziecka, bezpieczeństwo oraz zaangażowanie rodzica w zabawę. Pamiętajmy, że najlepsza zabawka sensoryczna to ta, która jest używana – nie ta, która leży zapomniana na dnie skrzyni z zabawkami.

Zabawki oraz inne artykuły dla dzieci zobaczyć można u producenta: https://tinylovepolska.pl/